مغز

مغز تودۀ نرم و اسفنجی از بافت‌ها است، كه محافظت می‌شود توسط :

استخوان جمجمه
سه لایه نازک از بافت‌ها، مننژها یا آبشامه (Meninges)
مایع آبکی (مایع مغزی نخاعی) که در فضای بین مننژها و در فضاهای داخل مغز (بطن‌های مغز) جریان دارد.
مغز کارهایی را که تصميم به انجام آن مي‌گيريم (مانند راه ‌رفتن و یا حرف‌ زدن) و کارهایي را که بدن ما بدون فکر کردن انجام می‌دهد (مانند تنفس) هدایت مي‌كند. مغز همچنین مسئول حواس پنجگانة ما (بینایی، شنوایی، بساوايي، چشایی و بویایی)، حافظه، احساسات، و شخصیت ما است و شبکه‌ای از عصب‌ها، پیام‌ها را از مغز به بقیه‌ بدن و بالعکس می‌رسانند؛ برخی عصب‌ها مستقیماً از مغز به چشم‌ها، گوش‌ها، و دیگر قسمت‌های سر می‌روند؛ عصب‌هاي ديگر در درون نخاع قرار دارند تا مغز را به دیگر قسمت‌های بدن وصل كنند.

در داخل مغز و ستون فقرات، سلول‌های گلیال (Glial )، سلول‌های عصبی را محاصره مي‌كنند و آنها را در مکان خود ثابت نگه می‌دارند.

سه بخش مهم در مغز فعالیت‌های مختلفی را کنترل مي‌كنند :

مخ: مخ از اطلاعات داده شده توسط حواس استفاده مي‌كند تا به ما بگوید در اطراف ما چه می‌گذرد و بدن ما چگونه بايد به آنها پاسخ دهد. این بخش از مغز، کنترل‌کنندۀ مطالعه، تفکر، یادگیری، صحبت، و احساسات است.

مخ به نیمکره‌های مغزی چپ و راست تقسیم می‌شود. نیمکره راست عضلات سمت چپ و نیمکره چپ عضلات سمت راست بدن را کنترل مي‌كند.

مخچه : مخچه تعادل در راه رفتن و ایستادن و دیگر فعالیت‌های پیچیده را کنترل مي‌كند.
ساقة مغز : ساقة مغز، مغز را به ستون فقرات متصل مي‌كند؛ وظيفة این بخش کنترل تنفس، حرارت بدن، فشار خون، و دیگر عملکردهای اساسی بدن است.

درجات تومور و انواع آن

هنگامی‌که بیش‌تر سلول‌های طبیعی، پیر و یا آسیب‌دیده می‌شوند، از بین مي‌روند و سلول‌های جدیدي جای آنها را می‌گیرند. برخی اوقات، این فرآیند اشتباه پیش می‌رود؛ سلول‌های جدید در هنگامی‌که بدن به آنها نیاز ندارد تشکیل مي‌شوند و سلول‌های پیر و یا آسیب‌ دیده عادی ازبین نمی‌روند. توليد سلول‌های اضافی اغلب تشکیل توده‌ای از بافت را می‌دهد، که به آن رشد زائد و یا تومور اطلاق می‌شود؛ تومورهای اولیة مغز می‌توانند خوش‌خیم و یا بدخیم باشند.

تومورهای خوش‌خیم مغزی دارای سلول‌های سرطانی نيستند.

معمولاً تومورهای خوش‌خیم قابل برداشتن هستند و به ندرت دوباره رشد می‌کنند.
تومورهای مغزی خوش‌خیم معمولاً دارای مرز و یا لبة مشخصی هستند. سلول‌های تومورهای خوش‌خیم به ندرت بافت‌های اطراف خود را مورد هجوم قرار می‌دهند و در دیگر قسمت‌های بدن گسترش نمی‌یابند. به هرحال، تومورهای خوش‌خیم می‌توانند با فشار بر نقاط حساس مغز باعث مشکلات جدی در سلامتي شوند.
برخلاف تومورهای خوش‌خیم بیش‌تر قسمت‌های ديگر بدن، برخي اوقات تومورهای مغزی خوش‌خیم زندگی فرد را تهدید مي‌كنند.

تومورهای مغزی بدخیم (که سرطان مغزی نیز نامیده‌ می‌شود) حاوی سلول‌های سرطانی هستند :

تومورهای مغزی بدخیم عموماً جدی‌تر و اغلب تهدیدی برای زندگی محسوب می‌شوند.
احتمال دارد سریع‌تر رشد و تجمع کرده یا به بافت‌های مغزی مجاور حمله كنند.
سلول‌های سرطانی ممکن است از تومورهای مغزی بدخیم بیرون آيند و در دیگر قسمت‌های مغز و یا نخاع گسترش یابند، ولي به‌ندرت در دیگر قسمت‌های بدن گسترش می‌یابند.

درجه بندی تومور

پزشکان، تومورهای مغزی را براساس درجه آنها دسته‌بندی مي‌كنند؛ تومور درجه یک، توموري است که سلول‌هايش در زیر میکروسکوپ قابل رؤيت باشند.

درجه يك : بافت خوش‌خیم است. سلول‌ها تقریباً شبیه سلول‌های طبیعی مغزی هستند و به آرامی رشد می‌کنند.

درجه دو : بافت بدخیم است و در مقایسه با تومورهای درجه1، سلول‌ها شباهت کم‌تری به سلول‌های طبیعی دارند.

درجه سه : بافت‌ بدخیم، سلول‌هایی دارد که با سلول‌های طبیعی متفاوت است؛ سلول‌های غیرطبیعی فعالانه رشد مي‌كنند (آناپلاستیک Anaplastic).

درجه چهار : بافت‌های بدخیم سلول‌هایی بسیار شبیه به سلول‌های غیرطبیعی با تمایل به رشد سریع، دارند.

سلول‌های تومور‌های درجه پایین (درجه يك و دو) طبیعی‌تر به‌نظر مي‌رسند، و عموماً کندتر از سلول‌های تومورهای درجه بالا (درجه سه و چهار) رشد می‌کنند.

در طی زمان، یک تومور درجه پایین ممکن است تبدیل به تومور درجه بالا شود. به هرحال، اين تغییر اغلب در بین بزرگسالان بیش‌تر از کودکان اتفاق می‌افتد.

انواع تومورهای مغزی اولیه

انواع مختلفی از تومورهای مغزی اولیه وجود دارند؛ تومورهای مغزی اولیه براساس نوع سلول‌ها و یا قسمتی از مغز که در آن شروع به رشد می‌کنند، نامگذاری می‌شوند. برای مثال، بیش‌تر تومورهای مغزی اولیه در سلول‌های گلیال (Glial) شروع می‌شوند. این نوع تومور گلیوم (Glioma) نامیده می‌شود.

شایع‌ترین انواع تومورهای مغزی دربزرگسالان عبارتند از:

آستروسیتوما(Astrocytoma) : اين تومور درسلول‌های گلیال (Glial) ستاره‌اي شكل، که آستروسیت (Astrocytes) نامیده می‌شوند، شروع می‌شود. این تومور می‌تواند در هر درجه‌ای باشد، در بزرگسالان، یک آستروسیتوما (Astrocytoma) اغلب در مخ به‌وجود آورد.

آستروسیتومای درجه يك و دو : گلیوم (Glioma) درجه پایین نیز نامیده مي‌شود.

آستروسیتومای درجه سه : آستروسیتومای آناپلاستیک نیز نامیده می‌شود.

آستروسیتومای درجه چهار : گلیوبلاستوما (Gliblastoma ) و یا گلیوم آستروستیک بدخیم هم نامیده می‌شود.

منینژیوم(Meningioma) : اين تومور در مننژ (Meninnges) بروز مي‌کند. این نوع تومور می‌تواند درجه يك، دو یا سه باشد. معمولاً به صورت خوش‌خیم (درجه یک) شروع مي‌شود و به‌آرامی رشد می‌کند.

الیگودندروبلاستوما (Oligodendroglimoa) : اين تومور در سلول‌های مادة چرب پوشش‌دهندة عصب‌ها، كه آن را محافظت می‌کند، بروز می‌کند. این اتفاق معمولاً در مخ رخ می‌دهد؛ این بیماری در افراد میانسال شایع‌تر است و می‌تواند در درجات دو و سه باشد.

شایع‌ترین انواع تومورهای مغزی درکودکان عبارتند از :

مدولوبلاستوما (Medulloblastoma ) : اين تومور معمولاً در مخچه بروز مي‌کند و به تومور اولیه نوروآکتودرمال (Neuroectodermal ) معروف است. این تومور درجه چهار است.

آستروسیتومای درجه يك و یادو : در کودکان، این تومور درجه پایین در هر قسمتي از مغز ممکن است بروز کند. شایع‌ترین آستروسیتوما در کودکان، آستروسیتوم پیلوسیتیک جوانان است. تومور این بیماری درجه يك است.

تومور اپاندیموم (Ependymoma) : اين تومور درسلول‌هایی که حفرة مغز و یا کانال مرکزی نخاع را می‌پوشانند بروز می‌کند. این نوع بیماری در کودکان و نوجوانان شایع‌تر است و می‌تواند درجه يك، دو و یا سه باشد.

گلیوم ساقه مغز (Brain Stem Glioma) : اين تومور در پایین‌ترین قسمت مغز بروز مي‌كند و می‌تواند درجه پایین و یا بالا باشد. شایع‌ترین نوع آن گلیوم منتشر داخل پل مغز است.

عوامل خطرزا

هنگامی‌که به شما می‌‌‌گویند دچار تومور مغزی شده‌ايد، طبیعی است اگر با خود بیاندیشید چه عاملی باعث بروز بیماری در شما شده است؛ اما هیچ‌کس علت دقیق تومورهای مغزی را نمی‌داند. پزشکان به‌ندرت می‌توانند توضیح دهند که چرا یک فرد دچار تومور مغزی مي‌شود ولی دیگری نمی‌شود.

محققان در حال مطالعه هستند که ببينند آیا افراد دارای عوامل خطرزا خاص، به نسبت دیگران، بيش‌تر در معرض خطر ابتلا به تومور مغزی هستند يا خير؛ عامل خطرزا آن چیزی است که احتمال ابتلا به یک بیماری را افزایش مي‌دهد.

در مطالعات به عوامل خطرزاي زیر برای تومورهای مغزی دست یافته‌اند :

پرتو یونیزه‌کننده : پرتو یونیزه‌کننده‌اي که از اشعه‌های ايكس در دوزهای بالا (از قبیل پرتودرمانی با یک دستگاه بزرگ که پرتوهایی به ناحیه سر مي‌دهد) و دیگر منابع ساطع مي‌شود می‌تواند باعث صدمه به سلول‌ها شده منجر به ايجاد یک تومور شود. افرادي که در معرض پرتوهای یونیزه کننده قرار می‌گیرند، خطر ابتلای آنها به تومور مغزی، از قبیل مننژیم و گلیوم، بیش‌تر است.

پیشینة خانوادگی : به‌ندرت اتفاق می‌افتد که تومورهای مغزی در چند نسل از يك خانواده بروز كند؛ تنها تعداد بسیار کمی از خانواده‌ها، چندین عضو مبتلا به تومور مغزی دارند.
محققان در حال مطالعه این نکته هستند که آیا استفاده از تلفن همراه، داشتن جراحات در ناحیة سر، و یا قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص در محل کار و یا میدان‌های مغناطیسی، عوامل خطرزای مهمی هستند یا نه؛ مطالعات هنوز ارتباط مداومی بین این عوامل بروز بیماری خاص و تومورهای مغزی نشان نداده‌اند، اما بايد مطالعات بیش‌تری در اين مورد انجام گيرد.

علائم بیماری

علائم تومور مغزی بستگی به اندازه تومور و محل آن دارد. علائم هنگامی‌ بروز مي‌كنند که تومور بر عصب‌های یک قسمت از مغز فشار آوردند و یا به آن صدمه بزنند. علاوه بر این، علائم ممکن است هنگامی آشكار شوند که تومور، مانع جریان مایع در داخل یا اطراف مغز، و یا تجمع مایع موجب تورم مغز شود. موارد زیر رایج‌ترین علائم تومورهای مغزی هستند:

سردردها (که معمولاً در اوايل صبح شدیدتر هستند)
حالت تهوع و استفراغ
تغییرات در صحبت، بینایی و شنوایی
مشکلات در تعادل و راه‌ رفتن
تغییرات در خلق، شخصیت، و توانایی تمرکز
مشکلات در حافظه
انقباض ماهیچه‌ای (صرع یا تشنج)
خواب‌رفتگی و یا سوزش در بازوها و پاها
اغلب اوقات، این علائم به‌علت وجود تومور مغزی نيستند و برخی دیگر از مشکلات سلامت نیز مي‌توانند باعث بروز این علائم شوند. اگر شما دارای هر يك از این علائم هستيد، بایستی با پزشک خود مشورت کنید تا این مشکلات تشخیص داده شده درمان شوند.

تشخیص بیماری

اگر شما دارای علائمی هستند که از احتمال وجود تومور مغزی خبر می‌دهد، پزشک بایستی یک معاینه فیزیکی از شما به‌عمل آورد و سؤالاتی دربارة سابقة بيماري‌هاي شخصي و خانوادگیتان بپرسد.

معاینة دستگاه عصبي: پزشک بینایی، شنوایی، هوشیاری، قدرت عضلات، هماهنگی، و (رفلکس‌ها) شما را بررسی مي‌كند و همچنین چشم‌هایتان را جهت بررسی تورمی که در اثر فشار یک تومور بر عصبی که چشم را به مغز وصل می‌نماید به‌وجود می‌آید، مورد معاینه قرار می‌دهد.

ام‌آر‌آی (MRI) : دستگاه بزرگي مجهز به آهنربای قوی، که به کامپیوتر متصل است، جهت عکس‌برداری دقیق از نواحی مختلف سر مورد استفاده قرار مي‌گیرد. برخی اوقات رنگ مخصوصی (مادة حاجب) هم به داخل رگ‌های خونی در بازو یا دست شما تزریق می‌شود، تا کمک کند تفاوت‌های بافت‌های مغز بیش‌تر نشان داده ‌شوند؛ اين عکس‌ها می‌توانند نواحی غیرعادی، از قبیل تومور، را نشان دهند.
سی‌تی‌اسکن (CT Scan) : دستگاه اشعة ايکس، متصل به کامپیوتر، یک‌سری عکس‌های دقیق از سر شما می‌گیرد؛ گاهي مادة حاجب نيز به داخل رگ‌های بازو یا دست شما تزریق مي‌شود. ماده حاجب باعث می‌شود كه نواحی غیرعادی راحت‌تر دیده‌شوند. پزشک شما ممکن است دستور آزمایش‌هاي دیگری را نیز بدهد :

آنژیوگرام (Angiogaram) : مواد رنگی که به داخل جریان خون تزریق می‌شود موجب می‌شود كه رگ‌های خونی مغز در اشعه ايكس نشان داده شوند؛ اگر تومور در مغز وجود داشته‌باشد، اشعه ايكس تومور و یا رگ‌های خونی که آن تومور را تغذیه می‌کنند نشان می‌دهد.

نمونه‌برداری از مایع مغزی نخاعی : پزشک از مایع مغزی نخاعی شما (مایعی که فضا‌های داخل و اطراف مغز و نخاع را پر می‌کند) نمونه‌برداری مي‌كند. این فرآیند با بی‌حسی موضعی انجام می‌شود. پزشک از یک سوزن بلند نازک، جهت برداشتن مایع از داخل قسمت پایینی ستون فقرات، استفاده می‌کند. نمونه‌برداری از نخاع حدود 30 دقیقه طول می‌کشد. شما بایستی برای چندین ساعت بعداز نمونه‌برداری به پشت دراز بکشید تا دچار سردرد نشوید. اين مایع جهت كشف سلول‌های سرطانی و یا دیگر علائم بیماری، در آزمایشگاه مورد مطالعه قرار می‌گیرد.

نمونه‌برداری : به برداشتن بافت‌ها، جهت بررسی وجود سلول‌های تومور، نمونه‌برداری می‌گویند؛ آسیب‌شناس جهت كشف سلول‌های سرطاني، به بررسي سلول‌هاي غيرعادي زیر میکروسکوپ می‌پردازد. نمونه‌برداری می‌تواند سرطان، تغییر بافت منجر به سرطان و يا دیگر شرایط غيرعادي را نشان دهد؛ اين روش تنها راه مطمئن جهت تشخیص تومور مغزی، اطلاع از درجه آن وبرنامه‌ریزی درمان است.

جراح می‌تواند جهت بررسی سلول‌های توموری، به دو طریق به بافت‌ها دست بیاید :

نمونه‌برداری در هنگام درمان : جراح زمانی‌که در حال جراحی جهت برداشتن تمام يا قسمتي از تومور است، نمونه‌برداری مي‌كند.

نمونه‌برداری استریو تاکتیک (Stereotactic ) : اين كار با بي‌حسي موضعي يا بيهوشي كامل انجام مي‌گيرد؛ ابتدا يك كلاه از جنس سخت بر سر بيمار مي‌گذارند، سپس جراح برش کوچکی در پشت سر ایجاد کرده و با مته سوراخ کوچکی در جمجمه ایجاد مي‌كند؛ جهت هدایت سوزن از طریق سوراخ به مکان تومور از CT و یا MRT استفاده می‌شود و جراح نمونه‌ای از بافت را توسط سوزن بیرون می‌آورد؛ زمانی‌که تومور به‌طور عمیقی در داخل مغز و یا در قسمتی از مغز باشد، به‌نحوي كه نتواند تحت عمل جراحی قرار گیرد، از نمونه‌برداري سوزن استفاده مي‌‌شود.
اگر تومور در ساقه مغز و یا بخش معین دیگری باشد، جراح نمي‌تواند بدون آسیب ‌رساندن به بافت‌های طبیعی مغز، از تومور نمونه‌برداری كند؛ در این شرايط، پزشک جهت آگاهي هر چه بیش‌تر از تومور مغز، از CT و یا MRI و یا دیگر آزمايش‌هاي تصویربرداری استفاده مي‌كند.

درمان:

افرادی که دارای تومور مغزی هستند، چند گزینة درمان در اختیار دارند؛ این گزینه‌ها عبارتند از جراحی، پرتودرمانی، و شیمي‌درمانی. بسیاری از بيماران ترکیبی از این درمان‌ها را دریافت مي‌كنند.

انتخاب نحوۀ درمان اساساً بستگی به موارد زیر دارد :

نوع و درجۀ تومور
مکان تومور درمغز
اندازۀ آن
سن و سلامت عمومی
برای برخی از انواع سرطان مغز، پزشک بايد بداند آیا سلول‌های سرطانی در مایع مغزی نخاعی نیز وجود دارند يا نه.

پزشک می‌تواند گزینه‌های درمانی، نتایج احتمالی و عوارض جانبی را برای شما تشریح كند. از آنجا که درمان سرطان معمولاً به سلول‌ها و بافت‌های سالم نیز آسیب می‌رساند، عوارض جانبی هم بسیار شایع هستند. بنابراين قبل از آغاز درمان، از تیم خدمات پزشكي خود درباره عوارض جانبی احتمالی و اینکه در چه صورت درمان مي‌تواند فعالیت‌های طبیعی شما را تغییر دهد، سؤال کنید. شما به كمك تیم خدمات پزشكيتان می‌توانید برنامة‌ درمانی طراحی کنید که نیازهای پزشکی و شخصی شما را برآورده كند.

پزشک ممکن است شما را به نزد یک متخصص بفرستد، و یا اینکه شما چنین درخواستی از او داشته باشید؛ متخصصین درمان تومورهای مغزی عبارتند از: متخصص بیماری‌‌‌های مغز و اعصاب، جراح مغز و اعصاب، سرطان‌‌‌شناس تومورهای مغزی، ‌‌‌راديوتراپيست آنكولوژيست (Radiation Oncologist) و رادیولوژیست عصبی.

گروه خدمات پزشكي همچنین شامل یک پرستار سرطان‌‌‌شناس، كارشناس تغذیه، مشاور بهداشت روان، مددکار اجتماعی، فیزیوتراپیست یا توان درمانگر، یک درمانگر شغلی و گفتار درمان، و نیز یک متخصص درمان فیزیکی است؛ کودکان هم شايد به یک مربی جهت کمک به انجام تكاليف درسيشان نياز داشته‌باشند. (اطلاعات بیش‌تري در مورد درمانگرها و مربیان به شما ارائه می‌دهد)

جراحی

جراحی اولین شیوة معمول برای درمان اغلب تومورهای مغزی است. براي جراحی بایستی بیهوشی عمومی دریافت كنيد و قبلاً هم موی سر خود را بتراشید؛ البته هميشه نیازی به تراشیدن تمامی سر خود نداريد.

جراحی جهت بازکردن جمجمه را كرانيوتومي Craniotomy مي‌نامند؛ براي اين كار جراح برشي در پوست سر شما ایجاد كرده و از اره مخصوصي براي بريدن مقداری از استخوان جمجمه استفاده مي‌كند.

گاهي ممکن است هنگامی‌که جراح تمامی تومور مغز يا بخشي از آن را برمی‌دارد به هوش باشید؛ جراح تا مقدار ممکن تومور را بر می‌دارد و از شما خواسته مي‌شود که مثلاً پای خود را حرکت دهيد، بشمرید، یا الفبا را بگوييد و یا یک داستان نقل كنيد. توانایی شما در انجام این دستورها به جراح کمک می‌کند تا از بخش‌های مهم مغز مراقبت كند.

بعد از اینکه تومور برداشته‌ شد، جراح سوراخ جمجمه را با تکه‌ای از استخوان و یا با تكه فلز می‌پوشاند و سپس برش پوست را بخيه مي‌زند.

برخی مواقع جراحی غیرممکن است، مثلاً اگر تومور در ساقه مغز و یا بخش خاص دیگری باشد، جراح ممکن است قادر نباشد بدون آسیب رساندن به بافت‌های طبیعی مغز، تومور را بردارد. اين افراد ‌که نمی‌توانند مورد جراحی قرار گیرند، بايد پرتودرمانی و یا دیگر درمان‌ها را دریافت كنند.در چند روز اول پس از جراحي ممكن است سردرد داشته باشيد و يا احساس بيقراري كنيد در اين‌صورت دارو مي‌تواند معمولاً درد را كنترل كند.

قبل از جراحی، بایستی برنامة کاهش درد را با گروه پزشكي خود در میان بگذارید . بعد از جراحی، تیم شما می‌تواند، در صورتی‌که نیاز به تسکین درد بیش‌تری داشته‌باشد، برنامة خود را با شما تنظیم كند.

شما همچنین ممکن است گاهي احساس خستگی و یا ضعف کنید. زمان مورد نیاز برای دورة نقاهت در افراد مختلف متفاوت است. ممکن است چند روزی را هم در بیمارستان سپری کنید.

برخی مشکلات غیرمعمول ديگر نیز بعد از جراحی تومور مغزی اتفاق مي‌افتد. مغز ممکن است متورم شده یا مایع در جمجمه جمع شود. گروه پزشكي شما، علائم تورم و یا تجمع مایع را کنترل كند؛ به ‌طور مرتب در شما مورد بررسي قرار مي‌دهد. شما ممكن است براي كمك به كاهش تورم استروئيد (كورتن) دريافت كنيد.

جهت بیرون کشیدن مایع، شايد به جراحي دومي هم نیاز باشد. جراح یک لولة باريك بلند در بطن مغز قرار مي‌دهد. (برای برخی افراد، شانت قبل از انجام عمل جراحی تعبيه مي‌شود) لوله از زیرپوست به قسمت دیگري از بدن ـ معمولاً به شکم ـ وصل می‌شود. مایع اضافه از مغز بیرون کشیده ‌شده به داخل شکم ریخته می‌شود. برخی اوقات هم مایع به داخل قلب ریخته می‌شود.

عفونت مشکل دیگری است که ممکن است بعد از جراحی اتفاق بیفتد، در اين‌صورت گروه درماني به شما آنتی‌بیوتیک می‌دهد.

جراحی مغز گاهي مي‌تواند به بافت‌های سالم نیز آسیب برساند؛ آسیب مغزی ممکن است یک مشکل جدی باشد و مي‌تواند باعث بروز مشکلاتی در فکر کردن، دیدن، و یا صحبت ‌کردن شود. برخی اوقات هم اين آسیب مغزي دائمی و يا طولاني است. و شايد به توان درمانگری، گفتار درمانی، و یا درماني شغلی نیاز داشته‌ باشید.

پرتودرمانی

پرتودرمانی، با استفاده از اشعه ‌ايكس بسیار قوی، اشعه ‌گاما، و یا پروتون، باعث از بین بردن سلول‌های سرطانی مي‌شود.

پرتودرمانی معمولاً بعد از جراحی آغاز می‌شود. پرتو، سلول‌های توموری را که ممکن است در برخی بخش‌ها باقی مانده باشند از بین می‌برد. برخی اوقات، در مورد بيماراني که نمی‌توانند جراحی شوند، از پرتودرمانی استفاده مي‌كنند.

پزشکان جهت درمان تومورهای مغزی از انواع پرتودرمانی خارجی و داخلی استفاده می‌کنند.

پرتودرمانی خارجی: اگر جهت درمان به یک درمانگاه و یا بیمارستان بروید، دستگاه بزرگی در خارج از بدن، اشعه‌های پرتو را به سر شما مي‌تاباند. از آنجايی‌که سلول‌های سرطانی مي‌توانند در بافت‌های سالم اطراف تومور نیز گسترش پیدا کرده‌ باشند، پرتو به تومور، بافت‌های مغزی اطراف و یا تمامی مغز نیز تابانده مي‌شود؛ همچنين برخی بيماران به تابش پرتو بر نخاع نيز نياز دارند. برنامة درمان به سن، نوع و اندازه تومور بستگي دارد. پرتودرمانی خارجی تفکیک شده (Fractionated External Beam Therapy) شايع‌ترين شیوة پرتودرمانی است، که برای افراد دارای تومور مغزی استفاده می‌شود. استفاده از دوز کامل پرتو در طول چندین هفته، به حفظ بافت‌های سالم در ناحیه تومور کمک می‌کند. معمولاً درمان پنج روز در هفته و به مدت چندین هفته است. یک ویزیت معمولی اغلب کم‌تر از یک ساعت و هر درمان فقط چند دقیقه طول می‌کشد.

برخی مراکز درمانی در حال بررسي روش‌هاي جديدی جهت به‌كارگيري پرتودرمانی خارجی هستند :

پرتودرمانی با شدت سازمان یافته یا پرتودرمانی سه بعدی تطبیقی : در این نوع درمان از کامپیوتر جهت هدف‌گيري دقیق تومورها استفاده می‌شود، تا میزان آسیب به بافت‌های سالم کاهش یابد.
پرتودرمانی با اشعه پروتون : به‌جای اینکه منبع پرتو اشعه ايكس باشد، منبع آن پروتون است و پزشک تومور را هدف اشعة‌ پروتون قرار می‌دهد. دوز تابش پرتو به بافت سالم از اشعة پرتون، کم‌تر از دوز اشعة ايكس است.

پرتودرمانی استریوتاکتیک : پرتوهای باریکی از اشعه ايكس و یا اشعه گاما از زوایای مختلف به سمت تومور هدف‌گیری می‌شوند. برای این فرآیند، شما کلاهي از جنس سخت را به سر مي‌گذاريد. ممكن است درمان در يك نوبت (جرحي استريوتاكتيك) و یا چندین نوبت انجام مي‌گيرد.

پرتودرمانی داخلی (پرتودرمانی ایمپلنت و یا براکی‌تراپی) : پرتودرمانی داخلی معمولاً برای درمان تومورهای مغزی رایج و در دست مطالعه است. پرتو از مادة رادیواکتیو موجود درایمپلنت‌هایی که دانه‌ها (Seeds) نامیده مي‌شوند، متصاعد مي‌شود. دانه‌ها در داخل مغز کار گذاشته مي‌شوند و برای ماه‌ها پرتوهایی متصاعد می‌کنند؛ بعد از تمام شدن پرتو، این دانه‌ها نیازی به برداشته ‌شدن ندارند.

برخی افراد بعد از درمان دچار عوارض جانبی کمی شده یا اصلاً دچار عوارض جانبی نمی‌شوند. در موارد نادری هم افراد تا چندین ساعت بعد از پرتودرمانی خارجی دچار حالت تهوع مي‌شوند. گروه پزشكي شما می‌تواند شیوه‌هایی ارائه دهد كه به شما برای غلبه بر این مشکل كمك كند. پرتودرمانی گاهي هم باعث مي‌شود شما بعد از هر درمان شديداً احساس خستگی کنید. البته استراحت کردن بسیار اهمیت دارد، اما پزشکان معمولاً به افراد توصیه می‌کنند تا آنجا که می‌توانند فعال باقی بمانند.

علاوه بر این، پرتودرمانی خارجی معمولاً باعث از دست دادن مو در آن قسمت از سر می‌شود که مورد درمان واقع شده است. معمولاً ظرف چندین ماه موها دوباره شروع به رشد می‌کنند. پرتودرمانی همچنین باعث مي‌شود که پوست سر و گوش‌ها قرمز، خشک و حساس شود. گروه خدمات پزشكي شما می‌تواند شیوه‌‌هایی را براي کاهش این مشکلات به شما پیشنهاد كند.

برخی اوقات پرتودرمانی باعث می‌شود که بافت مغز متورم شود. شما ممکن است دچار سردرد شويد یا احساس فشار کنید. گروه خدمات پزشكي شما می‌تواند مراقب علائم بروز این مشکلات باشد. آنها می‌توانند داروهایی را برای کاهش این ناراحتی‌ها تجويز كنند. پرتو گاهی بافت‌های سالم مغز را از بین می‌برد و اگرچه این امر بسیار نادر است، این عارضه جانبی می‌تواند باعث سردرد، تشنج و حتی مرگ شود.

پرتو ممکن است به غده هیپوفیز و دیگر قسمت‌های مغز آسیب برساند. برای کودکان، این عارضه باعث مشکلات یادگیری و كندي رشد و پیشرفت مي‌شود؛ علاوه بر این، پرتو خطر ايجاد تومورهای ثانویه را در مراحل بعدی زندگی افزایش می‌‌دهد.

شیمي‌درمانی

گاهی اوقات از شیمي‌درمانی، يعني استفاده از داروها برای از بين بردن سلول‌های سرطانی، جهت درمان تومور‌های مغزی استفاده می‌شود. داروها به شیوه‌های زیر به بيمار داده‌ مي‌شود:

خوراکی یا داخل وریدی : شیمي‌درمانی ممکن است در طی و یا بعد از پرتودرمانی انجام شود. داروها وارد جریان خون مي‌شوند و در تمام بدن جریان پیدا می‌کنند. اين داروها ممکن است در بخش بیماران سرپایی بیمارستان، درمطب پزشکان، و یا در منزل به بيمار داده‌ شوند. شما به‌ندرت نیاز خواهید داشت که در بیمارستان بمانید.

عوارض جانبی شیمي‌درمانی اساساً بستگی به این دارد که چه نوع دارو و چه مقدار از آن به بيمار داده ‌شده است. عوارض جانبی رایج عبارتند از حالت تهوع و استفراغ، از دست دادن اشتها، سردرد، تب و لرز، و احساس ضعف. اگر داروها سطح سلول‌های خونی سالم را پایین بیاورد، احتمال بیش‌تری دارد که شما دچار عفونت، کبودی و یا خونریزی و نیز احساس ضعف و خستگی شوید. گروه خدمات پزشكي شما به بررسی سطح پایین سلول‌های خونی خواهد پرداخت. برخی از عوارض با مصرف دارو کاهش پیدا خواهند کرد.

در ویفرهایی (Wafer) که در داخل مغز کار گذاشته می‌شوند : در برخی افراد بزرگسالی که دچار گلیوم درجه بالا هستند، جراح چندین ویفر را در داخل مغز قرار می‌دهد. هر ویفر تقریباً به اندازه 19 ميلي‌متر است. در طی چندین هفته، ویفرها حل شده و دارو را در داخل مغز آزاد می‌کند. دارو، سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد. این امر ممکن است مانع برگشت تومور در مغز بعد از جراحی جهت برداشتن تومور بشود.
افرادی که یک ایمپلنت (یک ویفر) حاوی دارو را دریافت مي‌كنند جهت کنترل علائم عفونت بعد از جراحی توسط گروه خدمات پزشكي تحت نظر قرار می‌گیرند. عفونت می‌تواند با استفاده از آنتی‌بیوتیک درمان شود.